21. ΚΟΙΝΟΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ. Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΒΟΪΚΗΣ ΠΑΡΑΚΜΗΣ ΜΕΤΑ ΤΟΝ 7o π.Χ. αι.

Αλέξανδρου Καλέμη

  

Ήταν επόμενο κατά τη διάρκεια του Ληλαντικού πολέμου, αλλά και μετά το τέλος του, να δημιουργηθεί μία έντονη κοινωνικοπολιτική αναστάτωση στην Εύβοια, που είχε ως φυσικό αποτέλεσμα ένα φρενάρισμα των μέχρι τότε ραγδαίων ρυθμών ανάπτυξης.

Μετά το τέλος του Ληλαντίου Πολέμου η Εύβοια έγινε θέατρο αναταραχών, λαϊκών εξεγέρσεων και εμφυλίων συγκρούσεων.  Βασική αιτία η συνεχώς διαμορφούμενη πολιτική μεταξύ των εξελισσόμενων κοινωνιών. 

Τα πολιτικά συστήματα με τη ματιά των αρχαίων καλλιτεχνών μας. Αριστοκράτες, Τύραννοι και αργότερα Ολιγαρχικοί και Δημοκράτες. Μετά την πολιτιστική έκρηξη του 8^ου και 7^ου αι. π.Χ., που ξεκίνησε από την Εύβοια, ήλθαν οι αντιθέσεις μεταξύ των διαμορφούμενων τότε πολιτικών συστημάτων να φέρουν αναστατώσεις και ανατροπές στα μέχρι τότε δεδομένα. Ήταν κι αυτό μια μορφή πολιτιστικής εξέλιξης, που όπως όλες οι άλλες, ξεκίνησε και αυτή από την Ελλάδα.

Ο αριστοκράτης ποιητής Θέογνις εκφράζει την πίκρα του για την νίκη των «κακών» και την ήττα των «αγαθών» (αριστοκρατών). Μέσα από τους στίχους του Μεγαρέα ποιητή, που αναφέρονται σε προηγούμενη αναφορά μας για την Κήρινθο, φαίνεται καθαρά, πως άγριες συγκρούσεις έλαβαν χώρα σε όλη σχεδόν την έκταση της Εύβοιας. Μεταξύ των πόλεων, που υπέστησαν ανεπανόρθωτες καταστροφές, από τον ευβοϊκό εμφύλιο, ήταν και η Κήρινθος.

Οι τελευταίοι στίχοι, στους οποίους ο ποιητής εκφράζει την κατάρα να χαθεί το γένος των Κυψελιδών, ίσως και να υποδηλώνει ανάμειξη στις ευβοϊκές διαμάχες, των τυράννων της Κορίνθου, που συνεργάζονταν με τη Χαλκίδα. Δεν είναι απίθανο ωστόσο με «το γένος των Κυψελιδών» ο ποιητής να αναφέρεται αόριστα στους τυράννους γενικότερα.

Ο αριστοκρατικός ποιητής Θέογνις από τα Μέγαρα κάνει λόγο για τον αφανισμό της Κηρίνθου, λόγω των συγκρούσεων των Τυραννικών με τους Αριστοκρατικούς (και την ήττα των δεύτερων). Καταριέται μάλιστα των γένος των Κυψελιδών που ήταν κατά την άποψή του οι υπαίτιοι της καταστροφής της Κηρίνθου. Όλα τα καταγεγραμμένα ιστορικά στοιχεία που έχουμε από την εποχή εκείνη, δείχνουν καθαρά πως η κύρια αιτία των πολεμικών αντιπαραθέσεων, τόσο στην Εύβοια όσο και στον ευρύτερο ελληνικό χώρο, ήταν τα πολιτικά συστήματα και οι μεταξύ τους αντιθέσεις.

Η νικήτρια του Ληλαντίου πολέμου Χαλκίδα, υφίσταται κι αυτή τις επιπτώσεις των κοινωνικών εξεγέρσεων. Την ολιγαρχία του Αντιλέοντα, διαδέχθηκε η τυραννία του Φόξου, τον οποίον όμως σκότωσε ο όχλος μέσα στην αγορά της Χαλκίδας για να εγκαθιδρυθεί και πάλι η ολιγαρχία. Εν τω μεταξύ στα δεινά των εσωτερικών αναταραχών, έρχεται να προστεθεί και η αναθέρμανση μιας παραδοσιακής έχθρας, αυτής των Αθηναίων. 

Την ίδια εποχή διαφαίνονται και κίνδυνοι εξ ανατολών. Ο Αρισταγόρας, τύραννος της Μιλήτου, θέλοντας να εξασφαλίσει τη βοήθεια του Πέρση σατράπη των Σάρδεων, Αρταφέρνη, στην εκστρατεία του κατά της Νάξου, του πρότεινε την κατάληψη της Εύβοιας, η οποία σώθηκε την τελευταία στιγμή χάρη στην ηρωική αντίσταση των Ναξίων. Αργότερα βέβαια, όταν οι Ερετριείς μαζί με τους Αθηναίους βοήθησαν τον Αρισταγόρα της Μιλήτου στην επανάστασή του εναντίον των Περσών του Δαρείου, ο τελευταίος εξεστράτευσε εναντίον της Ερέτριας και της Αθήνας. 

Λίγο πριν αρχίσει η Κλασσική Περίοδος, φαίνεται πως η Χαλκίδα (περί το 510 π.Χ.) είχε ήδη συμμαχήσει με τους Λακεδαιμόνιους και τους Βοιωτούς. 

Το 506 π.Χ. οι Πελοποννήσιοι, υπό την ηγεσία του Σπαρτιάτη βασιλιά Κλεομένη του Α΄, οργάνωσαν εκστρατεία εναντίον της Αθήνας, προκειμένου να διώξουν τους δημοκρατικούς του Κλεισθένη και να επιβάλλουν καθεστώς ολιγαρχίας. Οι Χαλκιδέοι μαζί με τους Βοιωτούς τάχθηκαν στο πλευρό των Σπαρτιατών και  συγχωνεύτηκαν μαζί τους στο Θριάσιο πεδίο (πεδιάδα κοντά στην Ελευσίνα). 

Ο Κλεισθένης καθιερώνει την Δημοκρατία στην Αθήνα, προκαλώντας το μένος του Κλεομένη και των Σπαρτιατών. Το λάθος των Χαλκιδέων να συνταχθούν στο πλευρό των Λακεδαιμονίων και απέναντι στη Δημοκρατία των Αθηναίων, τους στοίχισε ακριβά. Η ήττα των φίλων της Τυραννίας, οδήγησε την Χαλκίδα στην πλήρη υποταγή της στους Αθηναίους, σηματοδοτώντας την παρακμή της. Είναι η εποχή που τη σκυτάλη της πολιτιστικής πρωτοκαθεδρίας περνάει από τη Χαλκίδα στην Αθήνα.

Ο Κλεομένης και οι ολιγαρχικοί σύμμαχοί του κατέλαβαν την Αθήνα και προσπάθησαν με τη βία να επιβάλλουν την καθαίρεση και εξορία του δημοκρατικού Κλεισθένη. Ο λαός της Αθήνας αντέδρασε έντονα και ανάγκασε τον Κλεομένη να επιστρέψει εκδιωγμένος και προσβεβλημένος στην Σπάρτη. 

Με αφορμή το γεγονός αυτό, ο Κλεομένης ετοιμάζει νέα εκστρατεία με τους Βοιωτούς και τους Χαλκιδείς πάντα στο πλευρό του. Οι τελευταίοι μάλιστα εκμεταλλευόμενοι τις περιστάσεις είχαν καταλάβει αρκετές περιοχές που ανήκαν στους Αθηναίους (Δήλεσι, Ωρωπό κ.α.). Οι Λακεδαιμόνιοι και οι σύμμαχοί τους συγκέντρωσαν στρατό στην περιοχή της Ελευσίνας, ενώ από την άλλη πλευρά αντιπαρατάχθηκαν οι δυνάμεις των Αθηναίων.

Πριν όμως εκδηλωθεί η τελική επίθεση ενάντια στην Αθήνα, άρχισαν να δημιουργούνται ρήγματα στην συμμαχία των Πελοποννησίων. Οι Κορίνθιοι αποσκίρτησαν, ενώ και μέσα στο στρατόπεδο των Σπαρτιατών άρχισαν πολιτικές διαμάχες, που απέβησαν σε βάρος του Κλεομένη. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο η εκστρατεία έληξε άδοξα, με αποτέλεσμα οι Βοιωτοί και οι Χαλκιδείς να μείνουν εκτεθειμένοι και αβοήθητοι απέναντι στην εκδικητική μανία των Αθηναίων.

Οι τελευταίοι επετέθησαν με ιδιαίτερη οργή εναντίον των Βοιωτών και των Χαλκιδέων και φυσικά τους συνέτριψαν. Οι αιχμάλωτοι οδηγήθηκαν αλυσοδεμένοι στην Αθήνα. Εκεί αφού διαπομπεύτηκαν, απελευθερώθηκαν, αφού κατέβαλε ο καθένας τους το ποσό των 2 μνων. Τα δεσμά των Χαλκιδέων κρεμάστηκαν στη Ακρόπολη και σώζονταν μέχρι τα χρόνια του Ηροδότου. 

Μετά τη νίκη τους επί της Χαλκίδας το 506 π.Χ., οι Αθηναίοι, εγκατέστησαν 4.000 κληρούχους στην περιοχή του Ληλαντίου, στους οποίους παραδόθηκαν τα καλύτερα κτήματα των ιπποβοτών και εν γένει των Χαλκιδέων αριστοκρατών. Οι αριστοκράτες της Χαλκίδας εκδιώχθηκαν, ενώ πολλοί από αυτούς φυλακίστηκαν.  

Οι εξελίξεις αυτές έβαλαν οριστικό τέρμα στην εποχή της μεγάλης αίγλης, που χαρακτήριζε τη Χαλκίδα μέχρι τότε. Η άλλοτε κραταιά ναυτική της δύναμη εκμηδενίστηκε και αυτό φαίνεται από τους περσικούς πολέμους κατά τη διάρκεια των οποίων η Χαλκίδα δεν διέθετε ούτε καν ένα μικρό πολεμικό στόλο. 

Από τα γεγονότα ζημιωμένη βγήκε και η Ερέτρια, που κάποιο διάστημα είχε συμμαχήσει με τους Βοιωτούς. Οι ζημιές βέβαια, που υπέστη, ήταν μικρότερες από αυτές της Χαλκίδας, αφού κατάφερε να διασώσει τη ναυτική της δύναμη για αρκετά χρόνια ακόμη.

Όπως ήταν φυσικό ο αποικισμός άλλων περιοχών, από την Ερέτρια και τη Χαλκίδα, σταμάτησε, ενώ στις δύο πόλεις επιβλήθηκε από τους Αθηναίους το δημοκρατικό πολίτευμα. 

Το περιεχόμενο του site αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο, των διάφορων συντακτών των κειμένων και των κατόχων των φωτογραφιών. Οποιαδήποτε πληροφορία (κείμενο, εικόνες) περιέχεται στο site μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνο για προσωπική, μη εμπορική χρήση. Είναι παράνομη η αντιγραφή, αναπαραγωγή, τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, μέρους ή του συνόλου των περιεχομένων του site χωρίς την προηγούμενη έγγραφη συγκατάθεση των Ευβοϊκών Εκδόσεων Κίνητρο.